زمان تعویض لاستیک خودرو حتی برای پرقدرت‌ترین و مدر‌ن‌ترین خودروهای جهان هم عاملی اساسی و مهم است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بیشتر رانندگان چه زمانی باید لاستیک خودرو را تعویض کنند؟ و صاحبان خودروها فکر می‌کنند ساییدگی و از بین رفتن آج روی تایرها هشداری برای تعویض لاستیک ماشین است؛ اگر چه این معیاری اشتباه نیست اما اگر به زمان تعویض تایر خودرو و کنترل مرتب و دوره‌ای ان دقت نشود، ممکن است خطرات غیرقابل جبرانی به بار بیاورد. سلامت خودرو یکی از مواردی است که با جان و سلامت سرنشینان آن ارتباط مستقیم دارد پس اگر بهترین زمان برای تعویض لاستیک خودرو درنظر گرفته نشود، آسیب و خسارت‌هایی که خواهد داشت بسیار سنگین و سخت خواهد بود.
همه‌ی این‌ها را گفتیم تا یک‌بار دیگر شما را با اهمیت زمان تعویض لاستیک خودرو آشنا کنیم اما این همه‌ی ماجرا نیست! حالا که توجه به آج تایرها تنها معیار اصلی و شاخص تعویض لاستیک محسوب نمی‌شود، پس چه نکاتی را باید درنظر گرفت؟ نشانه‌ی فرارسیدن زمان تعویض لاستیک چیست؟ در این مطلب از مستریدکی قرار است راهنمای کامل و جامعی برای تمام سوال‌ها و نگرانی‌هایی که در مورد تعویض لاستیک و کیلومتر تعویض لاستیک خودرو داشته باشید ارائه دهیم. همراه ما باشید.
چرا بعد از گذشت مدت زمان و مسافتی باید لاستیک خودرو را تعویض کرد؟
لاستیک‌ها یک بخش بسیار مهم از ایمنی خودرو شما است. بهترین و باکیفیت‌ترین لاستیک‌های خودرویی که با پیشرفته‌ترین امکانات و فناوری هم تولید شده پس از طی کردن چندصد کیلومتر رانندگی به مرور فرسوده و از کارافتاده می‌شود. این فرسودگی عملکرد درست خودرو را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ایمنی خودرو و سلامت شما را به‌خطر می‌اندازد. خبر خوبی که باید بگوییم این است که اندازه‌گیری و اطمینان از سلامت لاستیک خودروتان آنقدرها هم که فکر می‌کنید پیچیده و سخت نیست اما عقب‌انداختن و پشت گوش انداختن زمان تعویض لاستیک خودرو هم کار درستی نیست. بیشتر اوقات با یک نگاه دقیق به لاستیک ماشین می‌توان فهمید زمان تعویض تایر خودرو رسیده یا نه اما قبل از آن باید بدانید چه عواملی باعث تعویق یا جلو افتادن تعویض لاستیک خودرو می‌شود و شاخص تعویض لاستیک چیست.
چه عواملی زمان تعویض لاستیک خودرو را تحت تاثیر قرار می‌دهند؟
دو عامل کلی برای تعویض و خراب شدن لاستیک وجود دارد که اصلی‌ترین عوامل تخریب لاستیک است. ساییدگی و سن لاستیک مهم‌ترین عواملی است ک زمان تعویض لاستیک خودرو را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۱- ساییدگی لاستیک
همه‌ی لاستیک‌ها بعد از مدت زمان زیادی که مورد استفاده قرار می‌گیرند دچار سایش می‌شوند اما نحوهی سایش لاستیک می‌تواند نشانه‌ی وجود یک مشکل در تراز با فشار لاستیک خودرو باشد. آج لاستیک درواقع باید به‌طور مساوی و در تمام قسمت‌های تایر ساییده شود و اگر در قسمتی از تایر بیشتر از قسمت دیگر آن باشد، این نشانه‌ای از یک مشکل است که باید برای رفع و کنترل آن، دلایل موجود را بررسی کنید. عامل دیگری که روی سرعت ساییدگی لاستیک خودرو تاثیر می‌گذارد مهارت رانندگی راننده است. اگر رانندگی شما سریع، بدون احتیاط و نامناسب باشد سرعت تخریب و سایش آج تایر بیشتر است.
۲- عمر لاستیک
پیری لاستیک زمانی اتفاق می‌افتد که اجزای لاستیک از جمله رویه آن با گذشت زمان دچار تغییر می‌شوند. این اتفاق می‌تواند به دلایل دیگری مثل تاثیر محیط، شرایط مراقبت و میزان استفاده از خودرو یا طرز رانندگی هم در عمر لاستیک تاثیرگذار است.
نشانه‌های فرا رسیدن زمان تعویض لاستیک خودرو
همان‌طور که گفتیم آج و سن لاستیک جزء نشانه‌های مهم و پرکاربرد برای زمان تعویض لاستیک ماشین است اما نشانه‌های دیگری هم وجود دارد که می‌توان با بررسی و اتکا به آنها از فرارسیدن زمان تعویض تایر خودرو مطمئن شوید. ادامه‌ی این مطلب نگاهی دقیق و جزئی به تک‌تک این نشانه‌ها خواهیم داشت.
۱- زمان ساخت و تولید لاستیک
هر تایر نشانه و اطلاعاتی دارد که در آن زمان ساخت لاستیک با جزئیات هفته و سال مشخص شده است. این اطلاعات به‌خوبی شما را برای شاخص تعویض لاستیک راهنمایی می‌کند و با بررسی و خواندن آنها می‌توانید سن لاستیک و مدت زمان تعویض آن را حدس بزنید. استانداردهای صنعت تولید خودرو می‌گوید به‌طور متوسط باید در ششمین سال تولید تایر و قبل از ۱۰ ساله شدن آن، تایرها تعویض و جایگزین شوند. اگر بعد از یک معاینه چشمی لاستیک، آثاری از تخریب، ترک یا خسارت ندید اما لاستیک ۶-۱۰ ساله است، عاقلانه‌ترین کار این است که خودرو را به یک مرکز تعمیر و معاینه‌ی فنی خودرو ببرید و مطمئن شوید آیا واقعا نیاز به تعویض نیست یا جایگزین کردن آن ضرورت دارد. البته بهتر است از سال پنجم تولید تایر، سالانه یک بررسی و کنترل کلی روی سلامت تایرها داشته باشید تا مشکلات و خطر‌های ناگهانی پیش‌بینی‌نشده تهدیدی برای سلامت‌تان نباشد.
۲- شاخص نواری در لاستیک‌های فرسوده
تقریبا روی بیشتر لاستیک‌ها یک نوار وجود دارد که این نوار در لاستیک‌های نو و تازه‌کار به ندرت دیده می‌شود اما هرچه از عمر لاستیک‌ها بگذرد این نوار بیشتر خود را نشان می‌دهد و خبر از زمان تعویض لاستیک ماشین دارد. اگر بیشتر از یک یا دو نوار روی لاستیک مشاهده شد، بهترین زمان برای تعویض لاستیک خودرو است.
۳- مشاهده‌ی برآمدگی روی لاستیک
بالا آمدن سطح لاستیک و ایجاد برآمدگی در برخی قسمت‌های آن یکی دیگر از نشانه‌های زمان تعویض لاستیک خودرو است. این برآمدگی‌ها یک اتفاق کاملا غیرعادی است که باعث آسیب دیدن سطح لاستیک و درآخر ترکیدن ناگهانی لاستیک می‌شود. هر قسمتی یا بخشی از لاستیک این برآمدگی‌های غیرعادی و ناهموار را دیدید بلافاصله اقدام به تعویض لاستیک ماشین کنید.
۴- ترک
ترک هم جزء شایع‌ترین علامت‌های زمان تعویض لاستیک خودرو است. شکاف‌هایی که در قسمت کناری، رویی و اطراف خودرو ایجاد می‌شوند با چشم هم قابل مشاهده است و هشدار پنچر شدن یا ترکیدن لاستیک را می‌دهد.
۵- میزان آج لاستیک
آج‌های روی لاستیک دراصل تاثیر زیادی روی کنترل‌پذیری آن دارد. لاستیکی که آج آن ساییده، ازبین رفته یا کم باشد برای استفاده در یک جاده‌ی لغزنده و صاف بسیار خطرآفرین است. واژگونی و ازبین رفتن کنترل راننده روی خودرو اثری است که آج‌های ساییده‌ی لاستیک ماشین علت آن است. آج مناسب برای لاستیک‌ها ۶.۱ میلی‌متر در شهرها و جاده‌های معمولی است و در شهرها و مناطقی که اکثر اوقات آب‌وهوا بارانی و برفی است، میزان آج مناسب دوبرابر این اندازه است.
۶- لرزشهای شدید خودرو
لرزشهای شدید و غیرقابل کنترل هم آخرین نشانه از زمان تعویض لاستیک خودرو است. درواقع عوامل مختلفی می‌تواند باعث لرزش شدید خودرو شود و یکی از این عوامل فرسودگی لاستیک است. بالانس نبودن چرخ‌ها، کمک‌فنر و جاده‌ی نامناسب و بد جزء دیگر دلایلی است که باعث لرزش خودرو می‌شود؛ در کنار این موارد اگر مشکلاتی مثل فرورفتگی و برآمدگی روی لاستیک وجود داشته باشد باعث لرزش شدید ماشین می‌شود.
۷- عمق سنج
استفاده از عمق سنج راهی است که به کمک آن می‌توان اندازه‌ی آج لاستیک‌ها را تشخیص داد و با توجه به این تشخیص و اندازه‌ی عمق آنها زمان مناسب برای تعویض و جایگزینی لاستیک‌ها را در نظر گرفت از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
در حالت عادی، لاستیک خودرو چند کیلومتر دوام می‌آورد؟
عمر مفید هر لاستیک نو و سالم به‌طور متوسط حدود ۴۰ هزار کیلومتر است و بعد از تقریبا طی کردن ۶۰ تا ۷۰ هزارکیلومتر عمر آن به‌طور کلی به پایان می‌رسد. اگر کارکرد تایر از این مقدار عبور کند احتمال ترکیدن و آسیب دیدن آن به بالای ۹۵ درصد می‌رسد. همچنین اگر یک تایر نو و صفر کیلومتر داشته باشید اما در شرایط نگهداری مناسبی انبار نشده باشد و مدت زیادی با این شرایط اصطلاحا انبارخوابی داشته باشد ممکن است احتمال ترکیدن یا خراب شدن آن زیاد باشد. توصیه می‌شود حداقل برای حفاظت از جان خود و سرنشینان خودرو هم که شده بعد از هر ۲۰ هزارکیلومتر رانندگی، تایرهای ماشین کنترل و بررسی شود.
چه عواملی باعث خراب شدن لاستیک خودرو می‌شوند؟
دلایل زیادی می‌تواند باعث فرسودگی لاستیک خودرو شوند که تا اینجا اشاره‌های مختصری به تعدادی از آنها داشتیم اما درکنار این دلایل عوامل دیگری هم وجود دارند که زمان تعویض لاستیک خودرو را جلو می‌اندازند. نگاهی به این دلایل داشته باشیم:
۱- رانندگی نامناسب
رانندگی نامناسب یک عامل بسیار مهم در فرسایش خودرو است. نه تنها لاستیک‌ها بلکه موتور و بدنه‌ی خودرو هم تحت تاثیر عادت‌های غلط رانندگی و اشتباهات راننده قرار می‌گیرند. افزایش سرعت ناگهانی، ترمز گرفتن شدید و ناگهانی، ترمز کردن به صورتی که لاستیک‌ها قفل شوند و دچار ساییدگی شوند جزء عادت‌ها و سبک رانندگی غلط است.
۲- جاده‌های نامناسب
همان‌قدر که رانندگی مناسب روی لاستیک‌ها تاثیر می‌گذارد، جاده‌های نامناسب، دست‌انداز و ناهمواری‌های جاده‌های هم باعث تخریب تایر ماشین است. شیب‌ها و پیچ‌های تند در جاده اصطکاک و فرسایش لاستیک را بسیار زیاد می‌کند.
۳- سرعت بالا
شاید به‌نظر سرعت خودرو تاثیر آنچنانی روی سلامت خودرو نداشته باشد اما برخلاف تصور سرعت بالا باعث بالارفتن دمای لاستیک می‌شود و سرعت تخریب آنها را بیشتر می‌کند.
۴- تراز نبودن چرخ‌ها
ترازنبودن چرخ‌ها علاوه بر اینکه باعث ساییدگی زودرس و ایجاد مشکل در تعادل خودرو می‌شود مشکلات دیگری را هم در بدنه و موتور خودرو ایجاد می‌کند که به قطعات دیگر آن هم ضربه می‌زند. این شرایط و بی‌توجهی به رفع آن در آینده شما را با یک لیست بلند‌بالا از قطعاتی که آسیب دیده‌اند و لازم به تعمیر و تعویض آنهاست روبه‌رو خواهد کرد.
۵- عدم توجه به تعمیر و نگهداری تایر
تایرها لازم است بررسی و کنترل دوره‌ای داشته باشند تا بررسی فشار هوا، چرخش تایر، تراز و میزان سایش آنها کنترل شود. اگر این کنترل سالانه جدی گرفته نشود عمر مفید لاستیک را کم می‌کند. همچنین عدم استفاده از لاستیک مناسب برای فصول و مناطق مختلف هم عاملی برای زودتر رسیدن زمان تعویض لاستیک خودرو است.
۶- شرایط آبوهوایی
گرمیا شدید یا سرمای شدید می‌تواند فرسایش را سریع‌تر کند.
۷- وزن زیاد خودرو
هرچه وزن خودرو، بار و سرنشینان بیشتر باشد، خودرو مجبور به تحمل نیرو و فشار بیشتری است درنتیجه فرسایش لاستیک‌ها بیشتر می‌شود.
۸- جلو یا عقب بودن لاستیک‌ها
معمولا در تمام خودروها، به‌خصوص خودروهای محور جلو دو تایر جلوی خودرو زودتر و بیشتر فرسوده و آسیب‌دیده می‌شوند.
برای عقب انداختن زمان تعویض لاستیک خودرو، چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
اگر عمر لاستیک شما از ۵ سال گذشته است، کنترل سالانه‌ی سلامت آن را فراموش نکنید و اگر عمر آن بیشتر از ۱۰ سال است تعویض لاستیک را در اولویت‌های خودروی خود قرار دهید که استفاده‌ی بیشتر از یک لاستیک ۱۱ ساله یا بیشتر یک ریسک بزرگ است. همچنین وقتی به فکر تعویض لاستیک‌های خودرو افتادید بهتر است در زمان تعویض لاستیک خودرو هر چهار چرخ را تعویض کنید تا هم خوردگی سطح لاستیک‌ها یکسان شود و هم عملکرد کلی خودرو در وضعیت بهتری قرار بگیرد. علاوه بر این موارد، نکاتی هم وجود دارد که با توجه به آنها می‌توان زمان تعویض لاستیک خودرو را به تعویق بیندازید که در بخش پایانی از این نکات صحبت خواهیم کرد:
۱- بررسی سلامت ظاهری و فیزیکی رویهی لاستیک
ضخامت رویه لاستیک یک عامل مهم و شاخص تعویض لاستیک است. همه‌ی لاستیک‌ها نشانگرهای ضخامت رویه دارند که به صورت برجسته بین آج‌های لاستیک مشخص شده است. وقتی آج لاستیک فرسوده می‌شود آج لاستیک و نشانگر ضخامت استاندارد هم‌سطح و اندازه‌ی هم می‌شوند که این شاخص تعویض لاستیک است. معمولا ضخامت رویه استاندارد لاستیک ۱.۶ میلی‌متر است، وقتی آج لاستیک تا اندازه‌ی رویه ساییده شود، زمان تعویض لاستیک ماشین رسیده است. سعی کنید در هنگام بررسی ضخامت رویه استاندارد آسیب‌های جزئی یا سنگ‌ریزه‌ها و قطعات کوچکی که روی لاستیک جمع شده است را هم کنترل و رفع کنید.
۲- بررسی باد لاستیک خودرو
گفتیم که از جمله عواملی که باعث خراب شدن لاستیک می‌شود کم باد بودن یا تراز نبودن لاستیک‌های خودرو است. کم بودن باد لاستیک نه تنها عاملی برای سایش و خراب شدن لاستیک است بلکه مصرف سوخت ماشین را هم زیاد می‌کند. بهتر در صورت امکان با هر بار سوخت‌گیری بنزین، باد لاستیک خودروی خود را هم در جایگاه‌های سوخت اندازه‌گیری کنید اما اگر فرصت و شرایط این کار را هم نداشتید، حداقل ماهی یک بار لازم است که باد لاستیک‌ها کنترل و تنظیم شود. تغییر دمای هوا هم باعث کم‌وزیاد شدن باد لاستیک می‌شود. هوای گرم فشار باد لاستیک را زیاد و هوای سرد فشار لاستیک را کم می‌کند پس در زمان کنترل باد خودرو به شرایط جوی هم توجه داشته باشید.
۳- فرسایش‌های ناهمگون
فرسایش در تمام بخش‌ها و قسمت‌های یک لاستیک باید هم‌سطح و هم‌اندازه باشد. فرسایش ناهمگون به ما می‌گوید فشاری که به بدنه و لاستیک‌های ماشین وارد می‌شود مناسب نیست و عواملی باعث این اختلاف سطح شد است. نقص در سیستم تعلیق یا حتی تنظیم نبودن باد لاستیک از عوامل این اتفاق است. هنگام بررسی ناهمگون سطح لاستیک تمام قسمت بیرون آن را به دقت بررسی کنید یا از عمق‌سنج برای بررسی دقیق‌تر و جزئی‌تر لاستیک استفاده کنید.
۴- جابه‌جا کردن مرتب و دوره‌ای لاستیک‌ها
یکی از کارهایی که باعث می‌شود زمان تعویض لاستیک خودرو را به تعویق بیاندازید، جابه‌جا کردن مرتب و دوره‌ای لاستیک‌های عقب با جلو است. بخش‌های قبل به این موضوع اشاره کردیم که خودروهایی جلومحور فشار بیشتری روی چرخ‌های جلو وارد می‌کنند و این باعث می‌شود که فرسایش بیشتری متوجه چرخ‌های جلو شود. جابه‌جا کردن دوره‌ای لاستیک‌های جلو با عقب هر چندوقت یک بار باعث می‌شود که فرسایش آنها همگون شود و چرخ‌های جلو بیشتر از چرخ‌های عقب آسیب نمی‌بینند. جابه‌جا کردن ضربدری لاستیک‌ها هم پیشنهاد خوبی است.
۵- تراز بودن چرخ‌ها
تراز بودن چرخ‌ها بسیار مهم است. اگر می‌خواهید بازدهی و بهر‌ه‌وری ماشین شما بیشتر باشد، لازم است هر ۵۰۰۰ کیلومتر یک بار تراز بودن چرخ‌ها را بررسی کنید تا تنظیمات آنها به‌هم نخورده باشد. لنگ زدن چرخ‌ها، کشیده شدن خودرو به یک سمت و راست نشدن فرمان بعد از دور زدن یا پیچیدن نشانه‌هایی برای تشخیص تراز نبودن چرخ‌ها است. فراموش نکنید که چرخ‌ها را در هر سه زاویه کنترل کنید:
- زاویه عمودی چرخ‌ها
- زاویه افقی چرخ‌ها
- زاویه چرخ با محور فرمان
۶- رانندگی درست و ایمن
رانندگی درست و ایمن نه تنها باعث افزایش عمر خودرو و قطعات آن می‌شود بلکه تضمین خوبی برای سلامت راننده و سرنشینان خودرو است. اگر در زمان رانندگی دقت و حساسیت بالایی داشته باشید می‌توان در زمان مناسب مشکل پیش آمده را حدس بزنید و بهترین پاسخ و کنترل را برای رفع آن داشته باشید. لاستیک زاپاس هم یکی از ضروریاتی است که لازم است همیشه همراه شما باشد.